Chúng ta đã được nghe nhiều về từ này trong các bài giảng Phật pháp, và có thể nói nó là công thức kinh điển của Như Lai để đạt được cõi Niết bàn.
Việc đầu tiên trong thực hành Phật pháp đó là giữ Giới.
Mỗi người xuất gia đều phải giữ cho mình hàng trăm giới, trong đó nữ nhiều hơn nam hơn 100 giới. Những người tu tại gia cũng có những giới tu cơ bản. Với nhiều người, giới là một cái gì đó trói buộc, là cái gì đó mang tính bó buộc, kiến chấp. Và cho rằng, tu tập là để thoải mái, để giải thoát mà cứ Giới như vậy thì còn gọi gì là thoải mái, giải thoát nữa. Và thường người ta không tuân thủ, hoặc có thành kiến với Giới, cho rằng không cần thiết, và chỉ mong muốn ngay làm sao vào được định, cố ngồi Thiền để định, và tham cầu tuệ, dùng mọi pháp niệm, trì chú để sinh Tuệ.
Nhưng sự thực là:
Đạo là một con đường, một lối sống, hay cách sống mà ở đó chủ thể và các tác thể không còn bị các va chạm, hay ràng buộc, hay đơn giản là ảnh hưởng lẫn nhau thì con người đó được gọi là Đắc Đạo hay sống trong Đạo.
Bàn một xíu về những ngôn từ nghe có vẻ kinh điển như thế. Tuy nhiên mọi thứ có thể được hiểu một cách rất đơn giản và nôm na kiểu như sau:
– Giới: giống như một bản thiết kế hệ thống thuỷ lợi. Chúng ta đã gặp những vùng đất ruộng đồng bạt ngàn. Chúng ta có tự hỏi, nước chảy tới từ đâu, nước làm sao phân bổ đều cho các vùng, hay chỉ nghĩ nước từ chỗ trũng chảy tới chỗ cao, nhưng đây là cả một vùng bằng phẳng? Giới ở đây là những hệ thống kênh mương, giúp dẫn nước đi đúng con đường của nó, để cho chỗ này không bì thừa, chỗ kia không bị thiếu, không gây ra những hiện tượng úng lụt hay hạn hán cục bộ.
Bây giờ chúng ta quay lại, có những Giới đơn giản là Ăn chay. Khoan xét đến vấn đề nó là tâm linh hay kiến chấp, nhưng chúng ta sẽ phải công nhận một điều, nếu ăn chay được, cái cơ thể người, các bộ phận như tiêu hoá, bài tiết và chuyển hoá của cơ thể người sẽ làm việc tốt hơn và con người ít bệnh tật hơn. Hay như là Giới không nói lời thị phi: nếu mỗi chúng ta đều không nói lời thị phi, không đem chuyện thị phi ra bàn, thử hỏi, cuộc sống này cũng tốt đẹp, không có mâu thuẫn, không có chiến tranh….
– Định: bây giờ chúng ta hãy thử quan sát dòng nước chảy trong hệ thống kênh mương thuỷ lợi kia. Nếu đó là một hệ thống nay sắp kiểu này, mai sắp đặt kiểu kia, thử hỏi nước có chảy ở trong đó một cánh bình lặng như thế không? Giới mới sinh ra Định, chính là mọi thứ có sự ổn định, có sự đúng đắn rồi thì cái dòng chảy trong đó mới tĩnh lại được.
Chúng ta ra sức ngồi thiền, trong khi chỉ cần tập luyện một Giới để đạt được sự Định trong Giới đó chúng ta cũng không làm được thì hỏi làm sao chúng ta sinh ra Định thường xuyên trong các bình diện của cuộc sống.
Ví dụ như Giới Tham ăn, nhớ Trư Bát Giới, vì tham ăn, bỏ tọt quả Nhân sâm vào mồm dẫn đến không biết mình đang ăn gì. Chúng ta cũng thế, cứ thấy ngon là ăn, mùi vị hấp dẫn là ăn, không biết đằng sau nó là gì. Hoặc có người lại đem thức ăn ra cân đong đo đếm về mặt hoá học, dưỡng chất mà không biết đằng sau nó là bao sự tinh tuý kết tinh của người nông dân, người chăn nuôi, người làm ra nó là gì.
Hay như sự đi, có anh chàng đang đi, mải ngắm gái mà đâm cả vào cột điện. Còn chúng ta, chúng ta bước có biết mình đang bước như thế nào? Đơn giản nhất là nơi bàn chân chúng ta giẫm xuống, chúng ta cảm nhận được bao nhiêu viên sỏi, hay hạt cát dưới gan bàn chân? Đừng nói là làm sao mà biết được, thực tế là bàn chân biết, nhưng não chúng ta không hề biết, vì chúng ta không định trong thời điểm chúng ta bước đó. Não chúng ta mải phân tích bao nhiêu luồng suy nghĩ, các lo toan, tính toán, mắt chúng ta mải nhìn xung quanh, tai chúng ta mải nghe tiếng xung quanh….
– Tuệ: Và chúng ta lại quay lại nhìn dòng nước hiền hoà đang chảy trong kênh mương kia. Cái gì là rác nhẹ nổi lên, cái gì là cát sỏi lắng xuống. Vì trong cái tĩnh đó, mọi thứ nó được sắp xếp theo đúng tính chất của nó, và tri thức xuất hiện. Khoa học cũng chỉ chứng minh tại sao cái vật này lại nổi, cái vật kia lại chìm. Kết luận: trọng lượng riêng của cái này nhẹ hơn nước thì nổi, trọng lượng riêng của cái kia nặng hơn nước thì chìm.
Trong Định, mọi thứ được hiển lộ. Trở về với hai ví dụ Định ở trên. Chúng ta Định khi ăn, thì chỉ cần ăn một lần, chúng ta đã biết món ăn đó được làm từ bao nhiêu loại gia vị, nấu từ những thực phẩm nào. Các Master Chef cũng chính là họ Định được trong khi ăn, nên khi họ nếm thức ăn, họ biết được người ấy nấu bằng công thức gì, với tâm trạng như thế nào.
Hay như nếu chúng ta Định được trong Đi, chúng ta sẽ có Tuệ của việc cảm nhận của bàn chân, hay chính là Tuệ đó được sinh và truyền thông tin lên não, để não bộ nhận thức và ghi nhớ nó.
Giới – Định – Tuệ, theo ngộ thức nông cạn của tôi là như thế. Như hệ thống thiết kế kênh mương khoa học, nước được chảy một cách hiền hoà, êm lành, sinh ra bao nhiêu bông lúa chín vàng thơm trĩu hạt.
Vậy Giới – Định – Tuệ, trong kinh doanh là như thế nào?
– Giới tầm thấp đó là những Hệ thống Dòng chảy doanh nghiệp, sơ đồ tổ chức, sơ đồ quản trị, hệ thống quy trình, chu trình, hướng dẫn, văn bản biểu mẫu trong doanh nghiệp là cái mà người ta nói sẽ giúp doanh nghiệp làm việc một cách bài bản, có quy củ hơn. Giới tầm cao hơn là Hệ thống tầm nhìn, sứ mệnh, mục tiêu, tôn chỉ kinh doanh, giá trị cốt lõi, văn hoá doanh nghiệp…
– Định: trước tiên chúng ta phải thực hiện nhuần nhuyễn Giới, khiến chúng như một phần không thể thiếu của doanh nghiệp và sau chúng chính là doanh nghiệp. Định còn nằm ở việc, chúng ta khi xác định đường lối, chiến lược cho doanh nghiệp, xác định được khách hàng mục tiêu, sản phẩm thế mạnh mục tiêu thì cần kiên trì theo đuổi, vượt mọi khó khăn nhưng bên cạnh đó cũng tĩnh lặng trong dòng chảy theo đuổi, vượt lên đó để nhận thức được vấn đề, để cải tiến, sửa đổi hay đối với cá nhân thì gọi là TU.
– Tuệ: Khi thực hiện giới nhuần nhuyễn, như Kaizen, thì nhiều ý tưởng được nảy sinh, tinh thần thái độ của nhân viên tốt hơn thì năng lực của họ được phát huy tối đa, nhiều sáng kiến, hay gọi là Thông minh đột xuất được biểu lộ. Trong quá trình quán chiếu dòng chảy, khi chúng ta TU thì cũng phát lộ ra những sản phẩm hoàn thiện hơn, chất lượng hơn, hướng tới một tệp khách hàng đích hơn.

Mạn đàm một chút như thế cho một ngày mồng 2 đầu tháng.