Bài viết đứng dưới quan điểm là một người khách hàng
*****
Dạo này đi đâu cũng khởi nghiệp. Khắp nơi rần rần khởi nghiệp. Trong ngoài nhà bàn chuyện khởi nghiệp. Trong ngoài công ty bàn chuyện khởi nghiệp. Doanh nghiệp to rồi doanh nghiệp nhỏ cũng bàn chuyện khởi nghiệp.
Ông Nguyễn Đức Tài bàn “Nhiều startup cứ ngồi đó nghĩ chúng ta sẽ thay đổi thế giới, đó là chuyện trên trời. Bạn sẽ chết trước khi thế giới thay đổi!”. Vài hôm sau, lại có bài ăn theo: “Ông Nguyễn Đức Tài khuyên startup đừng ảo tưởng chuyện thay đổi thế giới, nhưng thực tế cho thấy nếu ngừng “mơ”, đến cả Apple hay Microsoft cũng lao đao!”.
Các ông/bà chủ startup, bạn thuộc trường phái nào?
Thầy tôi có nói, cao đẳng dạy mầm non, tiểu học, đại học dạy cấp 3, thạc sỹ dạy đại học, tiến sỹ dạy thạc sỹ… Đâu có ai tiến sỹ đi dạy mầm non. Lúc đó tôi thấy vô cùng đúng và ủng hộ những ai dám nghĩ, dám làm, cứ làm đi.
Nhưng sự thực, mấy cái học vị đó là kiến thức, chứ không phải tri thức. Một vị tiến sỹ thật đấy nhưng ông/bà ấy đâu có tri thức của một người làm việc với trẻ con để nuôi dạy chúng, cho chúng ăn, thay tã và cả đổ bô. Cũng như hiện nay, ta thấy rất nhiều tiến sỹ đang không có tri thức để làm đúng chuyên ngành họ được học và cống hiến cho xã hội, nên chuyện làm trái ngành đầy ra đó.
Thôi, không bàn đến chuyện học hàm, học vị ở đây. Cái mà tôi muốn nói là cái mà chúng ta CỨ LÀM ĐI. Triết học Mác đã nói: kẻ nhiệt tình cộng ngu dốt bằng với sự phá hoại. Thương trường là chiến trường không chỉ nói đó là nơi Người bán, doanh nghiệp phải hy sinh đổ máu, mà cả khách hàng khi tham gia mua bán, tức là join vào chiến trường thì NGU VẪN CHẾT như thường. Vì mất tiền oan vì mua phải sản phẩm đều. Cái này là cái mình đã trải nghiệm khá nhiều. Đủ các thể loại sản phẩm hữu hình và sản phẩm vô hình.
Có ai đó nói rằng, nếu không có thử, làm sao biết có sai. Khổ lắm, thử thì cứ thử đi, thử đến khi nào ngon thì bán, có ai cấm đâu. Đằng này thì..
Vẫn nhớ những lần đi nghe nx chia sẻ từ các cao thủ bán thực phẩm chức năng đa cấp. Tây nó mua về, nó dùng, nó thấy hay, nó bán, nó truyền tai nhau mua đi. Còn đằng này về tới Việt Nam, chưa dùng, chẳng biết công dụng của nó thế nào đã bán, thậm chí râu ông nọ cắm cằm bà kia. Hoặc tâng công dụng lên gấp trăm gấp ngàn lần. May đó là nx sản phẩm chất lượng, được kiểm định ở trời Tây, chỉ mang sang VN bán thôi, chứ một sản phẩm không chất lượng thì bà con cũng biết hậu quả của nó rồi đấy.
Quay lại với những ông/bà chủ Startup, sản phẩm của chính họ làm ra, họ chẳng hề kiểm chứng, chẳng hề chạy thử, lao ra bán như điên, quảng cáo như điên, thậm chí chẳng biết sản phẩm đấy của mình có như mình nghĩ không, vì từ nghĩ tới thực nó cách nhau một trời một vực.
Tôi có cậu em, nó bảo, nếu ai cũng như chị, ma nào nó kinh doanh. Ấy ấy. Chị không bảo đừng có kinh doanh, sản phẩm nào cũng có đối tượng thì trường, giống như dép bé cho trẻ nhỏ, dép lê đi trong nhà, dép cao cho người mẫu, giầy bệt cho bà bầu, giày vải cho thể dục… Nhưng đó là những sản phẩm tới tay khách hàng hoàn toàn dùng được. Chứ không phải là các ông/bà tạo ra một sản phẩm rồi bảo nó phù hợp với đối tượng khách hàng đấy, ví dụ là dân văn phòng, hoặc sinh viên năm cuối… rồi đánh target quảng cáo vào fb và gg rồi có khách và bảo là sản phẩm đó khách hàng. Cái quan trọng là đối tượng khách hàng đó ngoài việc họ cần rồi, họ thích rồi, họ mua về, họ có dùng được không, kiến thức đó có vào đầu không.
Còn nếu không, tất cả chỉ là LỪA ĐẢO, ẢO TƯỞNG.
Việt nam ~100tr dân, vợt 1/100.000 thôi là có tới 1000 k/h rồi đấy. Nhưng tôi lạy các ông các bà, làm gì thì làm, cũng nghĩ đến những đồng tiền mồ hôi xương máu người ta kiếm được. Đến thời gian người ta bỏ ra. Và bản thân chính các vị nữa, để dành thời gian ảo tưởng và mộng du, nhìn lại chính mình xem đâu là thế mạnh, đâu là năng lực thực sự để mà làm. Vì cái gì đểu thì cũng chỉ được một thời gian thôi, có phải lúc đó, khách hàng của các vị đã mất tiền, giờ đến lượt các vị mất tiền, xã hội mất tiền, mất cả thời gian và thậm chí các kiến thức và sản phẩm sai lệch còn gây ra bao nhiêu thứ..
Viết thế. Sau trận ốm, giờ lại đanh đá hơn mới đểu.

Ngày còn đi học, mỗi lần giảng bài Toán, Lý cho đứa em học khối C là tôi lại điên hết cả người: trời ơi, sao mày ngu quá trời, ngu hết phần người khác, đơn giản có vậy thôi mà. Mắt nó vẫn ngước tròn, không chớp vì nó cũng không hiểu tôi chửi nó ngu là ngu cái gì. Giờ nghĩ lại, tôi thấy mình cũng đang giống nó.
Một người học thuộc top giỏi, năng động, nhạy bén, các kỹ năng mềm tốt, có tố chất lãnh đạo, nên tôi hoàn toàn tự tin khi đứng ra với doanh nghiệp riêng của mình. 3 năm đầu khởi nghiệp, cùng với những gì là bản năng, kỹ năng và nỗ lực cá nhân, tôi được khá nhiều người cũng như những lớp doanh nhân đi trước khen là giỏi với tay trắng lập nghiệp nơi xứ người. Nhưng 3 năm tiếp theo, tôi loay hoay trong mớ bùng nhùng của đống rác 3 năm trước để lại cùng mong muốn công ty mình phát triển vượt thoát. Một mặt ra sức làm, một mặt tôi ra sức học. Tôi lao đầu vào những khóa học quản trị, để học cách xây dựng có hệ thống, bài bản. Uh. Thì cũng có tốt hơn, mọi thứ nghe cũng quy củ hơn. Nhưng cái khối doanh thu như một cục sắt nặng ngàn tấn, tôi ra sức đẩy càng nhiều thì nó nhúc nhích càng ít. Nó cứ ỳ ra đấy, như chọc tức, trêu ngươi tôi: đừng có tham, cô không làm được đâu.
Xét lại, tôi đã làm tốt nhất những gì có thể, với một quan điểm kinh doanh có đạo đức, cung cấp những mặt hàng chất lượng, đãi ngộ nhân sự hết mức có thể. Đâu đó những bài học về quản trị, về chăm sóc khách hàng tôi tận dụng triệt để. Tôi cũng lựa chọn cho mình một ngách đi rất riêng, rất ít đối thủ cạnh tranh, là một ngành rất mới trên thị trường VN. Là một người sáng tạo, nên dù vốn liếng không nhiều, tôi cũng luôn sáng tạo ra những mẫu mã sản phẩm mới của mình. Nhưng ôi thôi, tất cả chỉ như vậy. Doanh nghiệp vẫn bó buộc trong những cái được gọi là hạn chế cố hữu.
Và hôm nay, khi tha thẩn với đống củi khô, tôi thấy mình giống như người đang đi nhặt củi, cố nhặt cho mình những cành củi to nhất, tốt nhất nhưng chẳng vác về được.
Chúng ta vốn vẫn đang đơn giản nghĩ rằng:
– kinh doanh là thấy ở đâu đó một nguồn hàng rẻ, đem sang một nơi có nhu cầu cao để bán giá cao hơn ăn chênh lệch
– kinh doanh là thấy thị trường đang thiếu , hoặc có cơ hội cho một sản phẩm gì đó thì chúng ta tạo ra để đáp ứng
– kinh doanh là thấy người này, người kia cần là chúng ta đem giới thiệu một sản phẩm đó để ăn hoa hồng
– kinh doanh là thấy thằng nhà bên nó bán tốt mình cũng bắt chước hoặc thằng nhà bên cần mình bán cho nó
– kinh doanh là thấy sếp của mình làm ăn bát nháo quá, mình ra làm riêng chắc chắn sẽ tốt hơn
– riêng ở vn là nhà nước có nhu cầu, mình có quan hệ tốt là tạo được cơ sở kinh doanh
Đấy là 6 tổng kết cơ bản cho tư duy kinh doanh của chúng ta và của những gì nhà trường và xã hội đang dậy. Nó đúng vẫn là tạo ra một doanh nghiệp hay một mô hình kinh doanh nhưng với đúng từ Đủ ăn. Vì nhìn vào đã thấy sự Tới hạn thì kết quả cũng cho một con số Hữu hạn trong bối cảnh và nguồn lực của nó.
Và cái Kinh doanh mà tôi được chiêm ngưỡng trong những ngày qua, khốn nỗi hoàn toàn là không thế, thật sự là không phải thế. Có thể ai đó cũng sẽ nói như tôi ngày nào, hoặc như em gái tôi khi học về Toán Lý mắt cứ ngơ ngác tròn, không thế thì thế nào.
Xin trân trọng và tự đáy lòng tôi cảm ơn Học Viện Idj, cảm ơn thầy @Trần Trọng Hiếu, cảm ơn những cố vấn kinh tế, những Tổng và Phó tổng giám đốc của các doanh nghiệp uy tín và đáng ngưỡng mộ đã mở ra cho tôi một cái nhìn mới về kinh doanh, để lý giải tại sao, có những doanh nghiệp mãi chỉ vài chục đến trăm tỉ với những sự nỗ lực và đánh đổi hết mình, còn những doanh nghiệp chẳng mấy chốc đã nghìn tỷ hay tỷ đô với những ông chủ luôn vui vẻ và đầy bác ái. Đó là:
KINH DOANH LÀ PHẢI TẠO RA ĐƯỢC SÂN CHƠI
Triết lý này sâu xa nó cũng không nằm ngoài triết học của TỰ NHIÊN. Và tại sao là SÂN CHƠI, SÂN CHƠI là như thế nào, tạo ra SÂN CHƠI như thế nào, ứng dụng SÂN CHƠI ra sao thì nếu bạn tham gia sẽ trả lời tốt hơn sự tự ngộ của tôi.
Còn tôi, cũng mới đang dừng ở sự nhận thức, từ nhận thức tới thực hành để NHƯ LÀ còn cả một quá trình rất rất dài và nó không đơn giản là sự nỗ lực. Và tôi bạo danh đề xuất Thông minh kinh doanh là trí Thông minh thứ 9. Nhưng bạn hoàn toàn có thể học phần nào từ những người thầy thật sự có cả kiến thức và kinh nghiệm, mà lại sẵn sàng rút ruột gan mình cho học trò.
Chúc các bạn viên mãn và tạo ra được sân chơi cho riêng mình. Tri ân thầy Hiếu Trần Trọng nhân buổi học cuối cùng.

Gửi những người chưa tự tin để kinh doanh
Gửi những bạn trẻ đang ấp ủ ước mơ khởi nghiệp
*****
Khi nghe nói về não phải hay sự sáng tạo, người ta thường hay nghĩ ngay tới đó là những con người, những lĩnh vực trong hội hoạ, thơ ca, âm nhạc, … Nhưng có một điều vô cùng thú vị Kinh doanh bằng não phải cho ta những bước đi đột phá không tưởng. Điều đó lý giải tại sao, những người thiên về não phải, hoặc những người không học quản trị kinh doanh dễ thành công hơn những người được đào tạo bài bản về kinh tế học.
Hãy quan sát những người hoạ sỹ hay nhạc sỹ, họ cứ vẽ, cứ sáng tác… hỏng, hoặc không hay thì bỏ đi làm lại… Họ không nghĩ gì. Họ cũng không quan tâm tới khách hàng sẽ thích hay không thích, vì sẽ họ biết mỗi người sẽ phù hợp một thứ họ tạo ra. Họ cứ làm thôi. Họ không lo chưa đủ màu vẽ, họ không lo đang vẽ hết màu… Và mọi thứ cứ chảy tràn trong sự sáng tạo không ngừng đó.
Và kinh doanh cũng vậy, nó đơn giản chỉ là những phép thử của sản phẩm phù hợp với một nhóm người nào đó. Có lẽ ai đó sẽ bảo tôi việc phân tích và lập kế hoạch sẽ ít rủi ro và thất bại hơn. Vâng. Đúng rồi. Nhưng việc phân tích và lập kế hoạch là làm ra để rồi vứt đi. Nếu cứ án ngữ vào cái kết quả phân tích và kế hoạch chắc bạn cũng chỉ ở trong cái kết quả của phân tích và kế hoạch đó thôi.
Và giờ là thời của bạn, hãy cứ làm đi, hãy đừng nghĩ gì, hãy phiêu cùng kinh doanh như bạn đang ca lên một khúc hát tự tình. Mọi thứ sẽ như một chân trời rộng mở ngay trước mắt bạn.